Subliminal nedir? Subliminal Latince’den gelen bir kelimedir. Eşiğin altı anlamına gelir. Subliminal kelimesi ile bilinçli düzeyin altına ulaşmak vurgusu yapılmaktadır. Tüketicilerin algılarını etkileyerek bilinçaltlarında etki uyandırmak temel amaç olarak öne çıkıyor.
Bilinçaltı kavramı da Freud’un kullanmasından sonra daha popüler hale gelmiş ve birçok araştırmaya konu olmuştur.
Yapılan araştırmalar beynimizin karar vermek için çok ciddi enerji harcadığını gösteriyor. Bu yüzden kararlarımızın çoğunu bilinç düzeyinde değil, bilinçaltı düzeyinde gerçekleştiriyor. (Bu konuda Daniel Kahneman önemli araştırmalar gerçekleştirmiştir.)
Bazıları, zihnimizi biz farkında olmadan kontrol edebildiklerini söylerken, bazıları da bunun hiç var olmadığını söylüyor. Subliminal mesajlar olarak bilinenin, gerçekliği, gücü ve amacı hakkında bugüne kadar yapılmış birçok farklı araştırma ve görüş var.
Bu mesajların var olduğu veya olmadığı gibi konuları es geçerek gördüklerimiz ve görünenler üzerinden bu mesajların aslında ne anlama geldiğini anlatalım. Subliminal mesajlar, zihin üzerine etki etmeyi amaçlar.
Yani; davranışımızı değiştirecek şekilde tasarlanmış sinsi bir zihinsel manipülasyon biçimi diyebiliriz. Böylece biz farkında bile olmadan belirli bir ürünü satın alacağız, belirli bir siyasi aday için oy kullanacağız ya da sosyal olarak yeniden yapılandırılmış oluruz.
Subliminal Mesaj Nedir?
Subliminal ne demek? “Bilinçli algı eşiğinin altı”demektir. Sübliminal mesaj ise insanın işitsel ya da görsel algısının normal sınırlarının altında sunulan işitsel ya da görsel bir onay ya da mesajdır. Yani kısaca subliminal mesajı; kısa bir sürede iletilen, bilinçsizce algılanan bir ses ya da yine bilinçsizce algılanan bir görüntü olarak açıklayabiliriz.
Subliminal mesajlar bilinçli zihninizi atlayan ve doğrudan bilinçaltınıza giden doğrulamalardır. Bu gizli olumlu ifadeler, (sesli mesajlar için)işitme seviyenizin hemen altında, müziğe yerleştirilebilir. Bilinçli zihniniz, müziğin altında yatan bilinçaltı önerilerin farkında olmadığından, buna karşı bir engel oluşturamaz. Bu nedenle bilinçaltı onaylamalar, genellikle sizi engelleyecek olan herhangi bir dirençten kaçınır.
1999 yılında araştırmacılar bir İngiliz süpermarketinde farklı bir subliminal mesaj deneyi gerçekleştirdiler.Markette çalan fon müziğinde farklı değişiklikler uygulayarak bu deneyi yaptılar. İki haftalık süre boyunca farklı günlerde Fransız ve Alman müzikleri çaldılar. Yani seçilen bir günde sadece Fransız, seçilen diğer günde ise sadece Alman müzikleri çaldılar. Bu günlerin tamamında ülkelere göre satılan şarap satışlarını kaydettiler.
Fransız müziği çalındığında Fransız şaraplarının, Alman müziği çalındığında ise Alman şaraplarının daha çok sattığını gözlemlediler. Dahası, alışveriş yapanlara küçük bir anket yaparak, satın alımlarında tercihlerinin nedenleri soruldu. Sonuç ise çok enteresandı. Müzikten etkilendiklerine dair herhangi bir farkındalık olmadığı sonucu ortaya çıktı.Bilinçli zihin sadece müziği duyar. Ama sahne arkasında çok daha fazlası var! Tekrarlanan dinlemeler ile bilinçaltı, önerileri doğru olarak kabul etmeye başlar. Çünkü şimdi ana merkezde bilinçaltınız oturuyor.
Reklamlarda Neden Subliminal Mesajlar Kullanılıyor?
Subliminal mesajlar, müzikler, filmler ve TV programlarında sıklıkla kullanılsa da bunun en çok kullanıldığı alanların başında reklamlar geliyor. Görsel olarak subliminal mesaj mantığı şu şekildedir; hareketli görüntüler, hareketli resim (saniyede oynatılan kare sayısı)kavramına dayanmaktadır. Subliminal mesaj, saniyede 23 ila 30 kare olarak yansıtılan bir dizi görüntüde hareket yanılsaması yaratma vizyonunun sürekliliğine dayanır.
Subliminal mesajların popüler teorisi genellikle subliminal komutların bu sıraya 25’te 1 karede eklenebileceğini göstermektedir. Tek bir karedeki gizli komut ekran boyunca o kadar hızlı yanıp söner ki bilinçli olarak algılanamaz. Ancak komutun izleyicinin bilinçaltı zihnine hitap etmesi ve dolayısıyla davranış açısından ölçülebilir bir etkisine dayanır. Beyinin büyük bir kısmı bilinçli düşünmeden çok otomatik olarak hakimiyet altındadır. Beyindeki çoğu işlem aslında mantıksal değil duygusaldır.
Araştırmalara göre satın alma kararlarının %90’ı bilinçaltında oluşmaktadır. Sonrasında beyin mantıklı bir bahane uydurarak bunu rasyonel hala getirir.
Ürün satış ve pazarlama ile ilgili olarak firmaların dolayısıyla reklam ajanslarının bu konuda reklamlarda sıklıkla kullanıldığı aşikardır. Yalnız, bu durumun reklamlarda kullanıldığını ve bunu yaptığını söyleyen herhangi bir ajans ya da firma bulunmamaktadır. Etik değerlerden dolayı bu durum sümen altı edilmektedir. Temel amacın bireyi satın alımlarda olumlu olarak yönlendirmek olduğu bu durum kanıtlanamasa da günümüzde halen kullanılmaktadır.
25.Kare Nedir?
Bir videoyu izlerken insan gözünün ve üst bilincinin 24 kareden daha fazlasını ayırt edemediğine inanılmaktadır. Aslında bu doğru değildir. Çünkü karelerin algılanması görüntülerin kenar netliğine ve nesnelerin ekrandaki hareket hızına bağlıdır. Bazen saniyede sadece 25’i hatta 26 kareyi görüyoruz.
25.Kare, 1/24 saniyeden daha az gösterilen ek karenin zihni atladığını ve bilinçaltını doğrudan etkilediğini savunuyor. Yani, bu çerçevede yer alan bilgiler bir kişi tarafından hatırlanır, ancak görülmez. Hafızaya kaydedildiğinde bir noktada beyin tarafından kullanılabilir. Tabi ki bunun için kanıtlanmış ya da evet bu böyledir diyebileceğimiz bir bilimsellik taşımamaktadır. Sadece subliminal mesajların varlığına bir dayanak olmasından dolayı geliştirilmiş bir teoridir.
25.Karenin efsanesi dikkat çekici derecede ilgi çekicidir. Sürekli olarak reddedilmiş olmasına rağmen genel kanı; hala gerçek bir olgu olarak görüldüğü gerçeğidir. Ayrıca bazı ülkelerin televizyon reklamlarını yayınlarken bu az bilinen tekniğin kullanılmasını yasaklayan yasaları vardır.
Subliminal Mesaj Kavramı İlk Ne Zaman Ortaya Çıktı?
Bilindiği kadarıyla subliminal mesajın doğuşu 1957’de başlıyor. James Vicary adlı bir pazar araştırmacısı “Eat Popcorn” ve “Drink Coca-Cola” kelimelerini gösterimde olan bir Hollywood filminin görsel olarak algılanamayacak karesine ekliyor. Ve Vicary, sinema salonunda mısır ve kola satışları gözle görülür bir şekilde artış olduğunu iddia etmiştir.
Daha sonra ise Vicary’nin belirttiği verilerin gerçek olmadığı ve markaları kandırmak için kullandığı bir yöntem olduğu konusunda da birçok tartışma olmuştur.
Aynı dönemde bu konuda çalışma yapan kişilerden biri de Vance Packard’dır. Gizli ikna teknikleri üzerine çeşitli araştırmalar yapmıştır. ” The Hidden Persuaders” adlı kitabı yazmıştır. Bu teknikleri markaların ve politikacıların nasıl kullanabileceği konusunu incelemiştir. Ayrıca konunun etik bir davranış biçimi olmadığını belirten açıklamalarda da bulunmuştur.
Subliminal Mesajın Hukuken Bir Yaptırımı Var Mıdır?
6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 4. Bölümünde bulunan Genel Esaslar altındaki 9. Maddenin (2) bendinde; ‘Ticari iletişimde bilinçaltı teknikleri kullanılamaz’ şeklinde subliminal mesaj ve tekniklerinin kullanımı yasaklanmıştır.
Subliminal mesajları tüketicileri olumsuz etkileyecek ve davranışlarını manipüle edecek şekilde kullanmak yasaktır. Ayrıca reklamlar konusunda önemli denetimler yapılmaktadır. Tüketicileri yanıltan markalar ciddi cezalar alabiliyorlar.
Subliminal Mesaj Örnekleri
Toblerone
Logosunda dağ görseli olan markanın üretildiği şehir olan Bern’in sembolü ayı figürünün, dağ görseli içerisine ustaca yerleştirilmiş olduğunugörürüz. Aynı zamanda şehrin harfleri de logonun içerisinde yer almaktadır.
KFC
KFC Snacker adı verdiği ürünün reklam afişinde, 99 sentten sattığı hamburgerini, görselde ki hamburger içinde bulunan marul üzerindeki 1 dolarlık banknot görüntüsüne ustaca yerleştirilmiştir ki ancak dikkatlice baktığımızda görebiliriz.
FedEx
FedEx logosu iki farklı renkten oluşuyor ve ‘ex’ kısmındaki e ile x arasındaki boşlukta dikkatli bakıldığında bir ok görünüyor.
Bush vs. Al Gore Amerikan Seçim Kampanyası
Amerikan başkanı seçimlerinden önce Bush rakipleri hakkında bir reklam yayınlandı ve reklamda geçen “Bureucrats” sözcüğü ekrana geldiği sırada “rats” (sıçanlar) sözcüğü ekranda yanıp sönmüştü bile.
Amazon
Amazon’un logosunu incelediğimizde iki mesaj görüyoruz. Birincisi A’dan Z’ye giden bir ok bulunuyor. Bu ok ürün grubunun ne kadar geniş olduğunu yansıtıyor. Diğer mesaj ise logonun detaylarında görülen gülme işaretidir.